toren van de oude kerk in delft scheve jan in delft
De toren van pisa in historisch delft
Toen Alyd de donkere wolken boven het klooster zag en het steeds harder begon te waaien, wist ze dat het een onrustige nacht ging worden. Het waren altijd de jongste zusters, die zich als eerste zorgen maakten. De oudere zusters van het Sint Agathaklooster hebben door de jaren heen geleerd, dat er geen reden was om zich druk te maken. “Eerwaarde moeder, mogen wij vannacht aan de andere zijde van het klooster slapen?”. Na een diepe zucht, probeerde ze de twee novices gerust te stellen. “De toren staat nu al 100 jaar zo scheef en zal ook deze vanavond niet op ons klooster vallen”.
De toren van de Oude Kerk
Rond het jaar 1050 stond er langs het kanaaltje ‘Delf’ een tufsteen kerkje, nu voor iedereen bekend als de ‘Oude Delft’. Het was dit kanaaltje waar de vestiging rond de kerk zijn naam aan heeft te danken. Een echte stad werd Delft pas, toen het in 1246 zijn eerste stadsrechten ontving van Graaf Willem II. Nieuwe handelsrechten zorgden voor een snelle groei en Delft werd de centrale marktplaats voor de omliggende regio. Vanaf 1240 lagen de plannen al klaar om het oude kerkje uit te breiden met nieuwe zijbeuken en een koor. Maar een kerk is natuurlijk niet compleet zonder toren en liefst eentje die groter was dan die van de ‘buren’. Er was alleen één klein probleem. Precies op de plek waar de toren gebouwd moest worden stroomde de Delf. Er werd besloten om een deel van de gracht te dempen en op het gedempte deel de toren te bouwen. Loopt u langs de Oude Kerk, dan is het verschil in breedte van de Oude Delft goed zichtbaar. Gedurende de bouw van de toren, begon hij direct scheef te zakken en werd het onderste deel gestut. Toen de toren niet meer verder inzakte, bouwden men hem verder met een kleine correctie. Kijk maar eens goed naar de toren, dan ziet u halverwege een knik. Met een hoogte van 75 meter en bijna 2 meter uit het lood, is het één van de indrukwekkendste kerktorens van Nederland. Misschien kunt u nu beter begrijpen, waarom de jonge zusters van het direct ernaast gelegen St. Agathaklooster (Prinsenhof), zich zoveel zorgen maakten.
We noemen hem Jan
De bijnaam voor de toren van de Oude Kerk is ‘Scheve Jan‘ of ‘Oude Jan‘ en tijdens onze rondleidingen wordt de vraag gesteld, waarom wij onze toren Jan noemen. Waarschijnlijk heeft dat met de Reformatie te maken. Tot het jaar 1572 was de Katholieke kerk gewijd aan Sint Hippolytus. Toen Delft de kant koos van Prins Willem van Oranje in zijn strijd tegen het Katholieke Spanje, werd Delft een Protestantse stad. Het vereren van heiligen was niet meer toegestaan en niet alleen de beelden verdwenen uit de kerk maar ook verloor het zijn naam. De jongste kerk werd voortaan de Nieuwe Kerk genoemd en de oudste,…precies! De naam ‘Jan’ was in die tijd een veel gebruikte naam en zo kreeg de toren al snel zijn bijnaam.
Is de toren op koeienhuiden gebouwd?
Stadsgidsen zijn goed in het vertellen van sterke verhalen en bij ieder scheef gebouw, komen ze al snel met het koeienhuiden aanzetten. Zelfs de TU Delft studenten die een centje bijverdienen met een rondvaart door Delft, hebben dit als vast verhaal wanneer ze over de Oude Delft varen, “Lieve mensen, u ziet hoe scheef de toren is en dat komt omdat hij op koeienhuiden is gebouwd“. Als onderbouwing wordt beweerd dat de huiden vaak gebruikt werden om de grond bijéén te houden en stevigheid aan te brengen. Helaas, is dit een prachtig broodje aap verhaal. Maar hoe is dit verhaal dan ontstaan?
In oude bouwverslagen werd vaak de volgende tekst opgeschreven, ‘Op huyden is begonnen‘, wat volgens het oud-Nederlands alleen maar betekent ‘Op heden is aangevangen’. Mogelijk is hier al de eerste verwarring met het woord ‘huiden’ ontstaan. Vroeger werden ook oude scheepshuiden (scheepswanden) gebruikt om een fundering te verstevigen. Koeienhuiden werden dus niet gebruikt bij de bouw van dit soort gebouwen.
Hij staat er nog!
Bijna 800 jaar verder en hij staat er nog steeds. De zusters van het Sint Agathaklooster hadden dus met een gerust hart kunnen slapen. Het Gemeentebestuur van Delft kreeg begin 1900 nog even het gekke idee om de toren te slopen. Gelukkig kwamen de bewoners hier direct tegen in actie en kunnen wij vanaf de Bagijnhofbrug nog steeds prachtige foto’s nemen van onze ‘Scheve Jan’.
Locatie 'Scheve Jan'
